Langelille (Stellingwerfs en Fries: De Langelille) is een dorp in het westen van de gemeente Weststellingwerf, aan de Tjonger, provincie Friesland (Nederland). Het dorp heeft zo’n 250 inwoners (2009).

De naam wordt al in 1644 vermeld, op een landkaart van Bernardus Schotanus à Sterringa. Vroeger maakte Langelille echter deel uit van Munnekeburen incl. het noordelijke deel en Scherpenzeel van het zuidelijke deel. Het dorp is ontstaan op de linkeroever van de Tjonger en heeft zich langs de haaks op de rivier gelegen Kerkeweg uitgebreid.

Bereikbaarheid:
Het dorp is doordeweeks per openbaar vervoer bereikbaar met buurtbuslijn 108 van Qbuzz die van en naar Wolvega rijdt. Deze rijdt van maandag t/m vrijdag elk uur tussen 7:00 en 19:30 uur. In het weekend en op feestdagen rijdt deze lijn niet.

Bevolking:
1969: 335
1973: 269
2008: 270

Foto van de onderwijzers en de kinderen van de lagere school in Langelille. De foto is genomen in 1894

De benaming Langelille kan een woordvorm bevatten, dat terug te voeren is op ‘linde’. Reeds op de kaart van Schotanus uit ca 1664 wordt de naam Langelille vermeld. Het lijkt dan te gaan om de gehele zuidelijke oever van de Tjonger, waar in die tijd al huizen of boerderijen stonden. Van een buurtschap op de kruising van de Tjongerwal en de Zwarte Dijk was waarschijnlijk nog geen sprake. (1) Lille zou teruggevoerd kunnen worden op lin-lo, waarin ook weer het Keltische len, lin, lyn, linde in de betekenis van water, plas, poel, vijver, meer te vinden is. Lo betekent bos. Dus: (moeras)bos aan het water, aan een meer. Er zijn voor de benaming Langelille ook wel andere verklaringen gegeven. De naam zou verwijzen naar de werkwoorden lillen, drillen, rillen, in de betekenis van een weke massa die in beweging is. Lille zou dan betrekking hebben op de weke veengrond in de omgeving. Ook wordt voor de samenstelling Lin-lo wel de verklaring gegeven van: bos van Lindebomen. Dit wordt gedaan bij de verklaring van de naam van twee Belgische dorpen Lille en Lilloo, dat vroeger ook geschreven werd als Lin-lo. (2)

Er is ons een legende over de buurtschap Langelille overgeleverd. Er was eens een jonkvrouw Felicitas genaamd, die leefde bij de ‘bron’, vlakbij de Scheene. Dichtbij die plek woonde omstreeks het begin van onze jaartelling ook een eenzame reus die de naam Lille droeg. Lange Lille noemde men hem. Op de jonkvrouw Felicitas rustte een vloek, uitgesproken door een jonge magiër die vergeefs naar haar hand dong. Wanneer zij zou trouwen zou

Zuivelfabriek te Langelille in de zomer van 1928

zij veranderen in een giftige adder. De reus Lange Lille wist de betovering op te heffen door aan zeven voorwaarden te voldoen, die de jonge magier had gesteld. Daarna trouwde de reus met Felicitas en ze leefden nog lang en gelukkig (3)

Het dorp maakt deel uit van de Grote Veenpolder van Weststellingwerf, die in de 19e eeuw tot stand kwam. Daarover is bij de geschiedenis van de 19e eeuw een apart item gemaakt. In Langelille heeft een zuivelfabriek gestaan die de Volharding heette. De fabriek werd in 1896 opgericht en fuseerde in 1903 met de zuivelfabriek te Spanga. (4)
Voetnoten

(1) Schotanus à Sterringa 1664
(2) Zie verder De Groot artikel 8
(3) Wiedijk 1990 blz 19
(4) Zie ook Brochure herdenking van het gouden jubileum van de cooperative stoom-zuivelfabriek te Munnekeburen opgericht 8 april 1896, op 14 tm 18 october 1946 in zaal J Fennema te Scherpenzeel. biz 15/16 rede van de heer IJ van der Veen te Wolvega, oud lid van de coöperatieve zuivelfabriek.